(۸۳)

مذاکراتی که با سران کشور شوروی به عمل آوردم راه را برای عقد یک سلسله قراردادهای بعدی باز نمود. اختلافات مرزی ما باروس‌ها به طریقی که به نفع طرفین بود حل و فصل گردید و در ضمن بعضی قراردادهای ترانزیتی برای ارسال کالاهای صادراتی و وارداتی خود از راه روسیه به اروپای غربی و غیر آن منعقد ساختیم و موافقت کردیم که از آب رودخانه‌های ارس و اترک که در مرز مشترک روسیه و کشور ایران جاری هستند و از آب آن می‌توان متجاوز از دویست هزار جریب زمین بایر و لم‌یزرع اطراف را کشت وزرع نمود مشترکاً استفاده بشود. بازرگانی ما با اتحاد شوروی بسط و توسعه یافت و مسابقات ورزشی دوستانه ترتیب داده شد و نمایندگان مجلس شورای ملی ما به کشور روسیه رفته و نمایندگان مجلس آنها هم به ایران آمدند و در راه تحکیم روابط فرهنگی بین دو کشور مجاهدت به عمل آمد و شاید از سال ۱۹۱۷ که مقارن با انقلاب روسیه بود تا آن تاریخ روابط دو کشور این قدر دوستانه نشده بود. به همین کیفیت با سایر کشورهای بلوک کمونیست نیز روابطی برقرار نمودیم، با وصف آنچه گفته شد دو سال بعد، روس‌ها سیاست تحریک‌آمیز خود را از سر گرفتند: مثلا مارشال ورشینین روسی ضمن اعلامیه خود کشورهای ترکیه و ایران را تهدید نمود که ممکن است بوسیله موشک، هر دو کشور معدوم گردند و این اظهار اطمینانی را که خروشچف درباره سیاست خارجی شوروی داده و گفته بود که از آن پس فصل جدیدی در تاریخ سیاست روسیه باز خواهد شد مشکوک جلوہ داد.

واقعاً وقتی روس‌ها به مأمورین مسئول خود اجازه می‌دهند که این‌گونه مطالب بر زبان جاری سازند از ما چگونه انتظار دارند که سخنان نرم و ملایم آنها را درباره همزیستی مسالمت‌آمیز باور کنیم؟

به همین نهج، روس‌ها جسارت کرده و از اینکه ساختمان راه آهن تهران به مشهد را تمام کرده بودیم اعتراض نموده به آن جنبهٔ اقدام سوق‌الجیشی می‌دادند و مانند آنکه مالک‌الرقاب گیتی باشند از فرودگاه‌هائی که ساخته می‌شد، انتقاد می‌کردند که برای استفاده هواپیماهای نظامی است و نسبت به بنادری که ایجاد می‌شد معترض بودند که به منظور تهیه پایگاه‌های دریائی تأسیس گشته است.

این مطالب ناروا اصول ادب را متزلزل کرده و تجاوزی آشکار به حق حاکمیت و استقلال ما بود. ما بخوبی می‌دانیم که روس‌ها در داخل و خارج از کشور خود مشغول ایجاد راه آهن و ساختمان فرودگاه‌ها و بنادر می‌باشند، ولی آیا ما هرگز به آنها در باب این اقدامات اعتراض و حمله‌ای کرده‌ایم و آیا روس‌ها نزد خود تصور می‌کنند که در این قسمت از گیتی تنها آنها می‌توانند وسائل جدید، مواصلات داشته باشند؟ آیا میل آنها این است که ما به وضع قرون وسطی بر گردیم؟ البته اظهار آنها درست است که هنگام ضرورت تأسیسات راه آهن و فرودگاه‌ها و بنادر ما مورد استفاده نظامی قرار خواهد گرفت و همین امر هم درباره روس‌ها صدق می‌کند ولی آیا آنچه برای یک طرف روا است برای طرف دیگر روا و جایز نیست؟

پس از کودتای کشور عراق که در سال ۱۳۳۷ پیش آمد اعضاء پیمان بغداد تشکیل جلسه دادند و از دولت کشورهای متحده آمریکا مصراً تقاضا کردند که در پیمان مزبور شرکت جوید. با آنکه دولت کشورهای متحده آمریکا عضويت اکثر کمیته‌های پیمان مزبور را دارا بود ولی از الحاق به پیمان بغداد فعلا خودداری کرد و در عوض پیشنهاد نمود که پیمان‌های دفاعی دوجانبه با کشورهای ترکیه و پاکستان و ایران منعقد سازد و بموجب آن آمریکا متعهد گردد که اگر یکی از کشورهای سه‌گانه نامبرده مورد حمله نیروهای کمونیزم بین‌المللی قرار گیرد به کمک آنها اقدام کند.

ما نیز با دوستان ترک و پاکستانی خود مصمم شدیم قرارداد پیشنهاد شده با امریکا را قبول و امضاء کنیم.