(۸۲)

روس‌ها مدعی بودند که سیاستشان براساس همزیستی مسالمت آمیز و عدم مداخله در امور سایر کشورها است و می‌پرسیدند، با این وصف به چه علت ما به پیمان بغداد ملحق شده‌ایم؟ من در جواب گفتم که علت آن را باید با مطالعه روابط بین کشورهای ایران و روسیه پیدا کنند و به میزبانان خود یادآور شدم که روس‌ها در طی چندین قرن همواره سعی و کوشش داشته‌اند که از راه ایران به طرف جنوب ایران پیشروی نمایند. در سال ۱۹۰۷ میلادی به خاک ایران وارد شدند تا نهضت مشروطه‌طلبی مردم ایران را از بین ببرند. در دوران جنگ اول جهانی باز به تجاوز نسبت به ایران اقدام کردند و نباید فراموش کنند که در طی سال‌های جنگ دوم جهانی با آنکه عهدنامه‌های دوستی بین دو کشور برقرار بود به کشور ایران حمله آوردند و در سال ۱۳۲۴ اقدام به تأسیس یک دولت دست نشانده خود نمودند تا بدینوسیله استان زرخیز آذربایجان را از کشور ایران مجزا سازند و زیر سلطه خویش درآورند. خروشچف و سایر همقطاران وی خود را مسئول تجاوزات مزبور ندانسته و گفتند که این وقایع پیش از زمان زمامداری آنها بوقوع پیوسته است.

خروشچف اعتراف کرد که کشور وی اشتباهاتی کرده ولی اظهار داشت که ملت ایران باید به حسن نیت او و سایر اولیای امور کشور روسیه که در آن محل حضور داشتند اعتماد داشته باشد. من به خروشچف اطمینان دادم که احساسات دوستانه ما ایرانیان نسبت به وی و مردم روسیه بسیار زیاد است ولی خاطرنشان ساختم که اگر بشر از تجربیات گذشته درس عبرت نگیرد نمونه کمال سفاهت اوست. خروشچف می‌خواست بداند که چگونه ممکن است دولت ایران عضویت پیمان بغداد را که انگلیس‌ها نیز عضو آن هستند قبول نماید در صورتیکه انگلیس‌ها نیز در جنگ دوم جهانی در تجاوز به کشور ایران مقصر بودند و پیشنهاد تجاوز هم اول از طرف آنها شده بود. در پاسخ گفتم انگلیس‌ها اقلا در سر موقع به وعده خود وفا نموده و کشور ایران را تخلیه نمودند ولی روس‌ها از این عمل نیز امتناع کردند.

خروشچف درباره آنچه به نظر وی جنبه تهاجمی و نظامی پیمان بغداد بود صحبت می‌کرد و می‌گفت که وی در اوائل امر چنین استنباط می‌کرده است که پیمان مزبور کیفیت نظامی ندارد ولی بعداً متوجه شده است که تصورش خطا بوده‌ است. در جواب توضیح دادم که در جلسات پیمان، مذاکرات مربوط به دفاع در اطراف جبال البرز و الوند بوده است و هیچیک از این دوسلسله کوه در خاك روسیه واقع نشده و هـردو در ایران است.

خروشچف بالاخره تصدیق کرد که ایران قصد تجاوزی به کشور روسیه ندارد ولی اظهار داشت که دولت معظمی ممکن است ما را برخلاف میل خود وادار سازد که کشور خود را برای حمله به روسیه دراختیار آن بگذاریم و اظهار نظر کرد که شاید ما برای انجام همین منظور اجباراً به این پیمان ملحق شده باشیم. من با کمال تأکید پاسخ دادم که ما به پیمان بغداد به صرف اراده خود و بعنوان شریک متساوی‌الحقوق ملحق شده‌ایم و هیچکس ما را مجبور به الحاق نکرده و اگر چنین فشاری به ما وارد شده بود در مقابل آن مقاومت می‌کردیم و اضافه کردم که ما هرگز اجازه نخواهیم داد که کشور ما برای اجرای مقاصد تجاوزکارانه برخلاف روسیه شوروی مورد استفاده قرار گیرد و به خروشچف قول سربازی دادم که تا مدتی که من بر تخت سلطنت ایران هستم کشور من به هیچوجه با تقاضای تجاوزکارانه برخلاف روسيه شوروى موافقت نخواهد کرد و شریک در چنین عملی نخواهد شد.

خروشچف و همکاران وی با کمال گشادگی خاطر گفتند که به اظهارات من اعتماد کامل دارند و طبق پیشنهاد آنها اعلامیه مشترکی که حکایت می‌کرد مذاکرات در محیط دوستانه صورت گرفته و هردو طرف مصمم‌اند مناسبات فی‌مابین را تحکیم نمایند، صادر نمودیم.