(۱۷۶)

تعدد زوجات نیز در ایران روز به روز مرتباً کمتر شده و این رویه در شرف آن است که بطور کلی متروک گردد. ذکر این موضوع واقعه ای را به خاطر من می‌آورد و شرح آن اینکه در زمان بحران مربوط به نفت هیئتی که عدهٔ اعضاء آن نسبتاً زیاد بود و چندین دوشیزه ماشین‌نویس انگلیسی نیز همراه داشتند برای مذاکره از انگلستان به ایران آمدند. محل استراحت این دوشیزگان در یکی از کاخ‌های سلاطین سابق در قسمتی معین شده بود که در زمان گذشته افراد حرمسرای سلطنتی در آن اقامت داشتند. صبح شب اول اقامت دوشیزگان، یکی از میهمانداران ایرانی از آنها پرسیده بود که شب را چگونه گذرانیده‌اند؟  گفته بودند: «بسیار شب بدی گذراندیم و حتی مژه برهم نگذاشتیم زیرا هر لحظه احتمال می‌دادیم که روح سلطان سابق ظاهر شود و بانوان حرم خود را احضار نماید.» نزدیک کاخ تابستانی من یکی از مأمورین کشوری ایران زندگی میکند که دو همسر تقریباً هم‌سن‌وسال دارد و غالباً او را می‌بینند که بازو به بازوی هر دو زن خود داده و به گردش می‌رود و از قراری‌که گفته‌اند دو زن در کمال سازگاری با یکدیگر به سر می‌برند. هردو زن از آن مرد دارای فرزندانی هستند و هرگاه یکی از آنها برای خرید از خانه خارج می‌شود فرزندان خود را به دست دیگری می‌سپارد. شوهرشان مرد تحصیل‌کرده‌ای است که به خدمات اجتماعی نیز علاقه‌مند است و همسران وی نیز در این خدمات با رغبت فراوان با او دستیاری می‌کنند.

شنیدم وقتی همسر یکی از اعضاء آمریکائی اصل چهار می‌خواست به ملاقات این خانواده خوشبخت برود به او گوشزد کردند که آن مرد دارای دو همسر است وی در پاسخ اظهار داشته بود: «این‌که اهمیت ندارد جد من دارای هفت همسر بوده است. » از قرار معلوم خانواده این خانم در ایالت یوتا آمریکا مسکن داشته و از طایفه مرمون بوده‌اند.

بسیاری از مردم مغرب زمین فراموش می‌کنند که وقتی پیغمبر اسلام تعداد زوجات را حداکثر چهار نفر تعیین فرمود می‌خواست دایره تعدد زوجات را که در آن زمان بسیار وسیع بود محدود کند. از آن گذشته پیغمبر اسلام مخصوصاً مقرر فرمود که مردان با آن شرط می‌توانند بیش از یک زن اختیار کنند که بتوانند اصل تساوی و عدالت را به معنای واقعی کلمه بین آنان معمول دارند و چون اجرای چنین اصلی برای تواناترین مردان دشوار است در حقیقت پیغمبر اکرم تعدد زوجات را تعلیق به محال فرموده است.

شاید هنوز افراد معدودی باشند که دارای چندین همسر و چندین فرزندند چنان‌که یکی از افراد خانواده‌های تهران سی و چهار فرزند پیدا کرد که تمام آنها از دختر و پسر دارای تحصیلات عالیه هستند. ولی امروز به علل اقتصادی و جهات دیگر درمیان مردم ایران کسی که بیش از یک همسر داشته باشد، جنبهٔ استثنائی دارد و مثلا در تهران که در حدود یک میلیون و نیم جمعیت دارد در عرض یک‌ماه هفتاد و شش نفر مرد متأهل همسر دیگری اختیار کرده‌اند و شش نفر قبلا دو همسر داشته‌ و زن سوم گرفته‌اند و کسی که توانائی و جسارت اختیار همسر چهارمی را داشته باشد نبوده است. در شهرستان‌ها ممکن است تعدد زوجات از تهران بیشتر متداول باشد ولی در سراسر ایران این عمل اتصالاً رو به نقصان می‌رود. همچنین کم کم موضوع ازدواج موقت یا منقطع نیز منسوخ می‌شود. چون فحشاء که قدیمی‌ترین حرفه بشر است در زمان پیغمبر اسلام وجود داشت و آن حضرت را آزرده خاطرمی‌ساخت شاید علت عمده نکاح موقت و تعدد زوجات بر انداختن فحشاء در اسلام بود که چون به مردان در جنگ‌های بدوی اسلام تلفات بسیار وارد می‌شد وعده زنان افزونی می‌گرفت به نظر آن پیغمبر آسمانی صلاح مسلمانان آن بود که زنان به نکاح موقت مردان و تحت حمایت آنان درآیند و از روی ناچاری گرد فحشاء نگردند.