خلاصه
سخن اینکه دشواری امر زراعت در ایران کمی آب نیست بلکه مسئله در رساندن آب خوب در
مواقع معین به اراضی مخصوص است. برای رفع این دشواری وسائل متعددی است:
اول
- غرس اشجار و کشت نباتات و ایجاد جنگل و بیشه و حراست آنها از تعدی حیوانات و
مردم است و بدین‌وسیله می‌توان از شسته شدن خاک قابل زراعت کاست.
دوم
- احداث سد روی رودخانه‌ها است تا از جریان فصلی سیل جلوگیری شود و آب برای آبیاری
در مواقع لازم ذخیره گردد وشسته شدن خاک را تخفیف دھد.
سوم
- مرمت و توسعه و لاروبی قنوات است که ویژه سرزمین ما است و آب را از منابع
کوهستانی و مجاری زیرزمین به مزارع می‌رساند و تقریباً هشتاد درصد از آب‌های
کوهستان‌ها بوسیله همین قنوات اراضی مزروع را مشروب می‌کند.
چهارم
- حفر چاه مخصوصاً چاه‌های عمیق و استفاده از آنها بوسیله تلمبه برقی و یا دیزلی
است.
پنجم
- جلوگیری از تبخیر و هدر رفتن آب جویبارھا و رسیدن آب بیش از حد لزوم به زمین‌های
زیر زراعت است.
ششم
- بهبود و تکمیل رویه زه‌کشی
است تا بدین‌وسیله از تراکم و تولید شوره جلوگیری شود.
ھفتم
- کشتن گیاه و سبزی‌هائی مانند یونجه - پنبه - چغندر - مارچوبه - کرفس - اسفناج و
علف‌های گوناگون و طالبی و خربزه مشهور ایران که طاقت خاک و آب شور دارند.
هشتم
– تبدیل آب شور با وسائل علمی به آب شیرین برای زراعت و کارسازی است.
نهم
– افزایش محصول زمین به تناسب مقدار آب مورد مصرف است که ذیلا توضیح آن داده خواهد
شد.
در
عمل وسائل نه گانه فوق کم و بیش در کشور ما به کار می‌رود ولی هیچ‌یک به آن میزانی
که من برای آینده کشاورزی ایران پیش بینی میکنم مورد استفاده قرار نگرفته است.
اداره
جنگل‌بانی وزارت کشاورزی برنامه وسیعی برای احیاء جنگل‌ها به موقع اجرا گذاشته است
و در نقاطی که وسایل مکانیکی کشاورزی به کار افتاده است کشاورزان ما به اهمیت حفظ
و مراقبت از زمین‌های قابل زراعت توجه مخصوص پیدا کرده‌اند.
در
فصل هفتم به برخی از طرح‌های بزرگ آبيارى که اينك در دست اقدام است اشاره کرد‌ه‌ام.
بانک عمران و بانك کشاورزی و سازمان برنامه اعتباراتی برای مرمت قنوات و نصب تلمبه
تخصیص داده و با همکاری وزارت کشاورزی به راهنمائی فنی برزگران و کشاورزان همت
گماشته‌اند. وزارت کشاورزی نیز درمسائل مربوط به آبیاری به طرز جدید و زه‌کشی و
کشت غلات مناسب شوره‌زار کشاورزان را راهنمائی می‌کند و توأم با مطالعات و تحقیقات
دانشکده کشاورزی کرج به تحقیق علمی و فنی در این مسائل می‌پردازد.
مسئله
تبدیل آب شور به آب شیرین مورد توجه بسیاری از کشور‌ها است و در سال ۱۳۳۷ کنفرانس بین‌المللی مهمی در
دانشگاه تهران تشکیل گردید و درباره همین موضوع و مسئله زمین‌های مناطق خشک به
مذاکرات فنی و علمی پرداخت. امروز بعضی از شهرهای نسبتا بزرگ مخصوصاً شهرهای ساحلی
خلیج فارس مانند شیخ نشین کویت و قطر بوسیله تقطیر آب شور هر روز مقدار زیادی آب
شیرین تهیه می‌کنند و این آب آن‌قدر شیرین است که مجبورند مقداری نمک در آن حل
کنند تا طعم طبیعی خود را پیدا کند.
بنظر
من تبدیل آب شور به آب شیرین از امور بسیار ضروری است و دیری نخواهد گذشت که این
کار با وسائل علمی توسعه شایان خواهد یافت و در کشورهائی مانند ایران آب مصنوعی
برای مصارف کشاورزی و کارسازی به حد وفور دراختیار مردم قرار خواهد گرفت.
اینک
باید دید مهمترین وسیله رفع مشکل کمبود آب زراعتی و ازدیاد محصولات کشور کدام است؟
به نظر من پاسخ این پرسش آن است که باید
طریقه نوین کشت غلات را ترویج کرد و این پنجمین نیازمندی کشور ما است که با تغییرات نسبتا مختصری در رویه کشت و
زرع می‌توان محصول کشور را آن‌قدر افزایش
داد که از هر حیث قابل توجه باشد.