(۲۳۰)

فعالیت‌های اصل چهار به امور دیه‌ها و روستاها منحصر نیست زیرا ما باید برنامه‌های گوناگون عمرانی خود را با یکدیگر هم‌آهنگ سازیم. طرح‌های بزرگ آبیاری و حمل و نقل و ارتباطات و مواصلات و حسن تنظیم مؤسسات دوایر دولتی هر یک کمک مؤثری به کشاورزان ما می‌کند. بعلاوه توسعه امور صنعتی نیز برای روستائیان این کشور اهمیت اولین درجه دارد. زیرا با توسعه روزافزون کشاورزی بوسیله ماشین، عده کمتری از مردم روستا برای امر کشت و زرع مورد نیاز خواهند بود و همان‌طور که پس از مکانیزه شدن کشاورزی درامریکا هزاران نفر کشاورز وارد کارهای صنعتی شده‌اند در ایران نیز خواه ناخواه همین ترتیب پیش خواهد آمد وچون جمعیت ایران روز به روز افزایش پیدا می‌کند و تصمیم قطعی ما بر آن است که سطح زندگی افراد عادی را بالا ببریم چاره‌ای جز صنعتی کردن کشور نداریم و برنامه اصل چهار نیز باید با همین هدف سازگار و هم‌آهنگ باشد.

من غالباً از استدلال کمونیست‌ها به خنده می‌افتم که می‌گویند کشور امریکا می‌خواهد ممالک عقب افتاده را از صنعتی شدن مانع آید تا هموارہ مطیع و فرمان‌بردار وی باشند. ما در معاملات و ارتباطی که در طی مدت مدید با امریکا داشته‌ایم هرگز چنین کیفیتی را مشاهده نکرده‌ایم و برعکس امریکا در تهیه و اجرای طرح‌های گوناگون که پاره‌ای از آنها با صنایع امریکا مستقیماً رقابت می‌کنند با ما دستیاری و مساعدت کرده است. امریکائی‌ها آن‌قدر عقل معاملاتی دارند که دوستان قوی و ثروتمند را مرجح بشمارند و این نکته را بخوبی دریافته‌اند که سودمندترین منبع بازرگانی آنها ممالک ضعیف و عقب افتاده نیست بلکه کشورهای صنعتی و بسیار مترقی است.

کمک‌های فنی معمولا بی سروصدا انجام می‌گیرد و بسیاری از مردم اهمیت آن را کاملا درک  نمی‌کنند. چنان‌که ظریفی می‌گوید کمک‌های فنی برای اینکه عنوان مقاله واقع شود چندان جالب نظر نیست ولی برای اینکه متن مقاله قرار گیرد مناسب‌تر است و همه می‌دانند که متن از عنوان همیشه مهمتر بوده است. گروهی از مردم در پی خواندن اخبار هیجان‌انگیزند و همانطور که مبتلایان به افیون همواره در آرزوی به دست آوردن آنند آنها نیز که بی‌هیجان نمی‌توانند زندگی کنند از اخبار محرک لذت می‌برند و خواندن اخبار کمک‌های فنی، غریزه کنجکاوی آنان را اقناع نمی‌تواند کرد. مثلا یکی از کارهای مهم اصل چهار که در عین حال بی‌سروصدا و عاری از تظاهر می‌باشد اصلاح فنی ادارات دولتی است. در فصل هفتم این کتاب دربارهٔ تنظیم دفترچه ساده و مفید راهنمای اداره مالیات‌ها اشاره‌ای کرده‌ام. ولی اشخاصی که دوست دارند از وضع وصول مالیات‌ها شکایت کنند حوصله قرائت آن را نخواهند داشت زیرا هیجان‌انگیز نیست. در صورتی‌که این کار نمونه کمک‌های مهم فنی و بدون تظاهر اصل چهار است که در بسیاری از رشته‌ها برای ما انجام داده‌اند.

از لحاظ روانشناسی بعضی اوقات گرفتن از بخشیدن دشوارتر است و در چند مورد متوجه شده‌ام که بعضی از کشورها که به تازگی استقلال یافته‌اند در اعتراف به دریافت کمک‌های خارجی بسیار حساسند. می‌دانم که در دوره مصدق حس تنفر کودکانه‌ای نسبت به بیگانگان در نهاد ما ایجاد گردیده بود ولی رویهم‌رفته تاریخ طولانی و مستمر این کشور در ما یک توسعه صدر و بلوغ فکری به وجود آورده است که برخی از کشورها از آن بهره‌مند نیستند. شاید بی جهت و تنها برسبیل تصادف یا مجامله نباشد که ایرانیان را «ملت متشخص» خاورمیانه لقب داده‌اند و وقتی مسئله کمک خارجی پیش آید تصور می‌کنم نشان داده باشیم که می‌توان کمک را با لطف و بزرگ‌منشی پذیرفت و با هوشمندی و درایت به مصرف رسانید و از دهندگان قدرشناسی کرد.