(۲۰۳)

فصل دوازدهم

نفت ایران

صنعت نفت از صنایع جدید گیتی است که نخستین بار در آمریکا به کار افتاده است و اولين نقطه‌ای که در خاورميانه به بهره‌برداری از این صنعت پرداخته کشور ایران بوده است. ذخایر زیرزمینی نفت خام کشورهای متحده آمریکا را به ۳۵ بيليون بشکه برآورد کرده‌اند و عجب آن‌که ذخایر نفت ایران را نیز در همین حدود تخمین زده‌اند.

امروز اکثر مردم جهان از اهمیت نفت و سایر مواد مستخرجه از آن در زندگانی کنونی بشر آگاهند ولی معدودی بدین نکته توجه دارند که هفتاد درصد از میزان برآورد شده تخمینی نفت دنیای آزاد در خاورمیانه وجود دارد و از این هفتاد درصد يك پنجم آن در کشور ایران ذخیره شده است.

در حقیقت می‌توان گفت که با وجود منابع موجود در کشورهای کانادا و ونزوئلا و سایر کشورهای خارج از پرده آهنین قسمت اعظم آن یعنی متجاوز از هشتاد درصد مجموع ذخائر نفت جهان آزاد در کشورهای متحده آمریکا و خاورمیانه  قرار دارد. البته ممکن است اکتشافات آینده این محاسبه را تغییر دهد ولی این نکته را نباید فراموش کرد که کارشناسان نفت سال‌ها است در جستجوی نفت بوده و هرجا اثری از آن یافته‌اند میزان تخمینی آن را به محاسبه آورده‌اند. با این وصف اگر احیاناً سایر کشورهای آزاد جهان از نفت خاورمیانه محروم شوند اوضاع اقتصادی چندین کشور که مصرف کننده  نفت هستند  و کشورهائی که آن را تولید می‌کنند  دچار اختلال بزرگی خواهد گشت و شاید این نکته را بتوان بعبارت دیگر چنین بیان نمود که از میلیون‌ها سال پیش که طبیعت این ذخائر گرانبها را در دل خاک به ودیعت نهاده شالوده ارتباط و پیوستگی خاورمیانه و سایر کشورهای آزاد جهان را استوار ساخته است. این موهبت طبیعی را بشر کشف کرده و طریق استعمال آن را در صنایع گوناگون دریافته و به کار انداخته و کار را به جائی رسانده است که در اثر وجود این مایع مفید، خاور میانه با سایر نقاط گیتی از لحاظ اقتصادی پیوستگی انفصال ناپذیر پیدا کرده است. یک‌صد سال پیش که صنعت نفت در جهان آغاز فعالیت نمود مردم از وجود نفت خام که از زمین تراوش می‌نمود مطلع بودند و از هزاران سال قبل از آن استفاده می‌کردند.

چنان‌که ایرانیان قدیم آن را برای افروختن آتش مقدس در آتشکده‌ها به کار می‌بردند و مردم مصر برای مومیائی کردن اجساد مردگان و یونانی‌ها برای برافروختن مشعل‌های المپیک و هندیان بومی آمریکا در جشن‌ها و مراسم رقص آتش از آن استفاده می‌نمودند. مردم ایران و سایر ممالک نیز نفت خامی که از زمین تراوش نموده و بصورت قیر منجمد درمی‌آید برای ملاط و تسطیح زمین و آب بندی و درزگیری کشتی‌ها و سفاین و پوشش کف وجدار و سقف آب‌روها و ساختن سدها و تهیه آتش‌زنه به کار می‌بردند و حتی گاز طبیعی نیز بدون فایده نبود، چنان‌که در خوزستان زرتشتیان معابد خود را در نقاطی بنا می‌کردند که گاز طبیعی از زمین خارج می‌شد و آن را شعله‌ور می‌ساختند.

در قرون اخیر متدرجاً نفت بصورت صنعت درآمد و در اواخر سده هیجدهم شرکت بازرگانی صنعت نفت در برمه تأسیس یافت که از چاه‌های نفتی که همه را با دست حفر کرده بودند بهره برداری می‌کرد ، ولی تولید و استخراج نفت با وسایل ماشینی نخستین بار از آمریکا آغاز گردید. روزی که سرهنگ ادوین.ل. دریک نخستین چاه نفت خود را در ایالت پنسیلوانیا حفر کرد در اثر هزینه سنگینی که تحمل کرده بود شرکت خود را تقریباً به ورشکستگی کشانده و بسیاری از مردم او را دیوانه می‌پنداشتند ولی همینکه منافع سرشاری که از این راه بدست آورد معلوم گردید، عقیده مردم نسبت به وی تغییر یافت و او را یکی از مردان عاقبت‌بین و عاقل شناختند.