(۲۱۹)

گاهی بدین اندیشه می‌افتم که در پالایشگاه عظیم آبادان و روی اسکله‌هائی که کشتی‌های بزرگ نفت‌کش در آن پهلو می‌گیرند و برفراز مناطق نفت‌خیز و مراکز توزیع نفت که در تمام نقاط کشور ایجاد شده لوحه هائی نصب شود و روی آن با دو زبان بنویسند (متعلق به مردم ایران) تا عموم هموطنان من از پیر و جوان و کارگران خارجی و کسانی‌که از نقاط مختلف گیتی به دیدن مناطق می‌آیند مفاد آن را همواره به خاطر داشته باشند.

برای ما این نکته حائز کمال اهمیت است که بدون خودنمائی به این حقیقت واقف باشیم که مالک و صاحب این دستگاه بزرگ و تسهیلات گوناگون آن کسی جز ما نیست. اما تنها مالکیت منابع و تأسیسات نفت برای ملت ایران کافی نیست بلکه باید آن را به نحو شایسته‌ای به نفع عموم ملت اداره کنیم. البته بر کسی پوشیده نیست که  تولید نفت کار بسیار دشوار و پیچیده است و باید حتماً بوسیله متخصصین عالی‌مقام و مدیران دانشمند اداره شود. اینک که مالکیت منابع نفت را برای ایران مسلم ساخته ایم درصددیم که اداره عملیات آن را نیز متدرجاً به دست ایرانیان بسپاریم. برای حصول این مقصود دو طریق کلی را انتخاب کرده‌ایم:

اول آن‌که کارمندان را از میان ایرانیان انتخاب می‌کنیم و بدين منظور اولیاى كنسرسیوم نفت را وادار ساخته‌ایم که از تعداد کارمندان خارجی خود بکاهند بطوری‌که امروز تعداد این کارمندان بسیار تقلیل یافته است. در حال حاضر شرکت ملی نفت ایران چند نفر مستشار  و متخصص خارجی در خدمت خود دارد و طبعاً برای اجرای قراردادهای جدید اکتشاف و استخراج نفت چند تن دیگر از خارجیان استخدام شده‌اند، ولی روی هم در تمام دستگاه‌های صنعت بزرگ نفت امروز بیش از چند صد نفر از اتباع خارجی مشغول کار نیستند و این عده نیز مرتباً رو به تقلیل می‌رود.

دوم  آنکه سرپرستی و نظارت کارها را به ایرانیان می‌سپاریم. البته ما در این قسمت جانب احتیاط را ازدست نمی‌دهیم و بدون تأمل به عملی که انجام آن احتمالا هنوز از عهده ما خارج است، دست نمی‌زنیم بلکه ابتدا از کارهای ساده و آسان شروع می‌کنیم و بتدریج امور مهمتری را به اعضای ایرانی تفویض می‌نمائیم.

درباره رشته‌های فراوان و گوناگونی که لازمه فعالیت‌های پالایشگاه آبادان است قبلا اشاره کرده‌ام. شرکت ملی نفت ایران وظایف و خدمات اجتماعی را کم کم از دست کنسرسیوم گرفته است، چنان‌که شرکت ملی نفت ایران هم اکنون کلیه امور پزشکی و بهداشتی و ساختمان مساکن کارمندان و کارگران پالایشگاه و حفظ و مرمت آنها را ادارہ می‌کند. احداث ابنیه و طرق و تهیه سایر تسهیلات مربوط به مساکن، حفظ امنیت و انتظام تمام حوزه پالایشگاه و اداره امور آموزشگاه فنی آبادان و توسعه برنامه‌های آموزشی در پالایشگاه نیز کلا برعهده شرکت ملی نفت ایران است.

تا اواسط سال ۱۳۳۹ در حدود يك سوم از مجموع کارمندان کنسرسیوم در آبادان تحت نظارت مستقیم شرکت ملی نفت ایران در آمده‌اند و این اقدام مهم نتیجه حسن تفاهم و همکاری شرکت ملی نفت ایران و کنسرسیوم بوده است. همین رویه در سایر مناطق نفت‌خیز وابسته به پالایشگاه آبادان نیز مرعی است و شرکت ملی نفت ایران در آن مناطق نیز امور مربوط به خدمات اجتماعی را زیر نظر خود قرار داده است.

اما طرح‌هائی که در نظر ما است از این حدود نیز می‌گذرد. در فصل هفتم اشاره شد که اقدامات بدوی برای کشیدن لولهٔ نفت تا دریای مدیترانه به عمل آمده است و درفصل هشتم از کشتی‌های نفت‌کش که با پرچم ایران دریاها را گزاره می‌کنند سخن رفته است. نقشه ما این است که پس از مدتی کوتاه خود در کشورهای بیگانه نمایندگی‌های فروش تأسیس کنیم تا مواد نفتی ما را عرضه کنند و در ضمن اینکه محصولات ویژه ایران را به دنیا می‌شناسانند سودی زیادتر به ما عاید دارند.

امروز نفت ایران نیازمندی‌های مردم چندین کشور را مرتفع می‌سازد و میل من آن است که نفت ایران با نام کشوری که صاحب آن است شناخته شود و به نام یک کارتل یا موسسه نفت معروف نباشد.

اساس صنعت جدید نفت بر تحقیقات و مطالعات وسیع علمی قرار گرفته است از همین جهت از اقدامی که برای تأسیس یک مرکز تحقیقات و بررسی علمی از طرف شرکت نفت ایران به عمل آمده است شادمانی مخصوص دارم. ما این برنامه را با ایجاد یک آزمایشگاه مهندسی و حفاری نفت که توسط علیاحضرت ملکه فرح در اوایل سال ۱۳۳۹ افتتاح گردید آغاز نموده‌ایم و انتظار می‌رود که در آینده نزدیك آزمایشگاه‌های دیگری نیز برای مهندسی تولید نفت و زمین‌شناسی و ژئوفیزیک و ژئوشیمی و پتروفیزیک تأسیس گردد و نیت ما این است که این مرکز با مراکز مشابه آن که در ممالک مترقی به وجود آمده از هر حیث برابری کند.