(۲۱۶)

کسانی که از مواد مربوط به مشارکت ما با شرکت‌های استخراج مانند شرکت پان آمریکن ایران نگرانند دو نکته را از نظر دور داشته‌اند:

اول آن‌که علاقه ما در امور انتفاعی کمتر از شرکای خارجی ما نیست و چون ما در واقع بیش از آنها از منافع بهره‌مند خواهیم شد، طبعاً بیشتر از آنها کوشش خواهیم کرد که این شرکت‌ها در تحصیل منافع موفقیت پیدا کنند.

دوم آن‌که سهیم بودن ما در اداره امور تولیدی باید موجب اطمینان خاطر شرکای خارجی ما باشد، زیرا تجربه بارها نشان داده است که شرکت‌هائی که در کشوری کلا بدست بیگانگان اداره می‌شود در مردم و دولت آن کشور نسبت به خود ایجاد مخالفت و عناد می‌کنند، ولی هر جا نمایندگان دولت صاحب منابع در اداره امور سهیم و شریک باشند، امید آن شرکت از پشتیبانی و حمایت دولت که برای پیشرفت کار از لوازم است بیشتر است. شک نیست که مأمورین دولت هم بشر و قابل خطا و لغزشند ولی با احتمال قریب به یقین جنبه مساعدت آنها برای پیشرفت کار شرکت‌ها از جنبه اشکال‌تراشی احتمالی آنها بمراتب بیشتر خواهد بود و این نکته براساس تجاربی که در ایران داشته‌ایم برای من بوضوح روشن گردیده است. نتایجی که از قرارداد شرکت پان آمریکن بدست آمده این است که مبلغ ۲۵ میلیون دلار پذیره پرداخت شده، شرکت پان آمریکن ایران به شکل یک شرکت ایرانی تأسیس گشته و به ثبت رسیده ، ماشین‌آلات و ابزار سنگین که شرح آنها خواهد رفت از امریکا خواسته شده، در ناحیه مورد قرارداد ایالت بررسی در ارتعاشات زیرزمینی (بوسیله دستگاه‌های ضبط صوت بسیار حساس و سایر آلات که امواج صوتی را که زیردریا در اثر انفجار دینامیت به وجود می‌آید و در نتیجه آن بسترمخازن نفت معلوم می‌شود ثبت می‌کند)  با ۲،۵۰۰،۰۰۰ دلار هزینه به عمل آمده است، میزان ثقل و فشار جاذبه برای کسب اطلاع نسبت به وضع طبقات‌الارض منطقه مورد قرارداد بوسیله دستگاه‌های حساس از روی کشتی که ۷۵۰،۰۰۰ دلار هزینه آن بوده معلوم گردیده است، ماشین آلات و ابزار سنگین مورد احتیاج بتدریج وارد و در جای خود نصب شده و در مهرماه سال ۱۳۳۸ حفاری‌های اکتشافی آغاز گردیده است.

ماشین و ادوات حفر چاه‌های زیردریائی واقعاً تماشائی است. از جمله سکوی متحرکی است که عملیات حفاری از روی آن انجام می‌گیرد و این سکو بشکل یک کرجی آهنی بزرگی بطول ۲۰۰ پا و عرض ۱۰۴ پا و ارتفاع ۱۵ پا است و وزن آن بانضمام  وسایلی که روی آن نصب شده به ۶۰۰۰ تن بالغ می‌گردد. این کرجی دارای هشت پایه است که بوسیله فشار میزان شده و طول هر پایه به ۲۲۵ پا می‌رسد و می‌توان آنها را به کف خلیج فروبرد و این کرجی سنگین را می‌توان ازسطح آب آنقدر بالا نگهداشت که موج‌های عظیم که در هنگام طوفان و انقلاب دریا برمی‌خیزد به آن لطمه وارد نیاورد. روی این کرجی منجنیق حفر چاه که ۱۴۰ پا ارتفاع دارد قرار گرفته و محلی برای فرود آمدن هلیکوپتر و نصب جرثقیل‌ها و تلمبه‌ها و سایر ماشین‌آلات و وسایل کار دارد. زیر عرشه کرجی اطاق‌هائی که با دستگاه‌های تهویه مجھزند برای براى سکونت ٦۰ نفر ساخته شده وسه دستگاه ديزل از نوع ديزل‌هاى لکوموتيو بمنظور توليد نيروى برق و ماشین‌های کوچکتر و دستگاه تقطیر آب که ساعتی ۱۰۰۰ گالون آب دریا را به آب شیرین مبدل می‌نماید و کارگاه تعمیرات و انبارهای بزرگی در آن تعبیه گشته است. این کرجی را بزرگترین یدک‌کش‌های اقیانوس پیمای جهان از یازده هزار میل مسافت، از خلیج مکزیک که محل ساختن آن بوده تا خلیج فارس آورده است و هم اکنون شبانروز از روی آن به عملیات حفاری می‌پردازند.